Οίδημα καλείται η διόγκωση, πρήξιμο, μίας περιοχής λόγω της αύξησης του υγρού στον χώρο ανάμεσα στα διάφορα κύτταρα της περιοχής αυτής. Το οίδημα αποτελεί σύμπτωμα πάρα πολλών και διαφορετικών παθήσεων. Ο κυριότερος τρόπος για να αντιμετωπιστεί είναι η θεραπεία της πάθησης που το προκαλεί.
Όμως, ακόμα και αν είναι παροδικό, είναι απαραίτητο να υποχωρήσει γρήγορα για να αποφευχθούν η συνέπειες τις χρόνιας φλεγμονής που είναι η δημιουργία ινώσεων.
Υπάρχουν όμως και παθολογίες, όπως το λεμφοίδημα, που δεν θεραπεύονται οριστικά και το οίδημα που προκαλείται πρέπει να αντιμετωπίζεται συστηματικά.
Η σημαντικότερη μεθοδολογία για την αντιμετώπιση των οιδημάτων είναι η Ολοκληρωμένη Αποσυμφορητική Θεραπεία (CDT). Αυτή, όπως έχει πρωτοπεριγραφεί εδώ και τουλάχιστον έναν αιώνα αποτελείται από τα ακόλουθα μέτρα:
– Τεχνικές Λεμφικής Παροχέτευσης με τα χέρια (MLD)
– Περίδεση της περιοχής του οιδήματος
– Ανάρροπη θέση
– Φροντίδα του δέρματος
– Αποσυμφορητικές ασκήσεις
Τεχνικές λεμφικής παροχέτευσης
Η λεμφική παροχέτευση πραγματοποιείται με ήπιες τεχνικές που εφαρμόζονται στο δέρμα, χωρίς όμως να γλιστράμε σε αυτό. Σκοπό έχουν να ενεργοποιήσουν το λεμφικό σύστημα και να επιταχύνουν την μεταφορά της λέμφου – οιδήματος. Οι τεχνικές αυτές δεν πρέπει να είναι επώδυνες ή δυσάρεστες μιας και ο πόνος δημιουργεί σπασμό στα λεμφαγγεία μειώνοντας την ικανότητα τους να μεταφέρουν λέμφο. Πάντα οι τεχνικές αυτές ξεκινούν να εφαρμόζονται στις κεντρικές περιοχές του λεμφικού συστήματος (πχ πάνω από τις κλείδες) και σταδιακά, στο τέλος, καταλήγουμε στην οιδηματώδη περιοχή.
Περίδεση
Μετά τις τεχνικές λεμφικής παροχέτευσης, το οίδημα είναι μαλακό και έχει μειωθεί. Αν το αφήσουμε έτσι μέχρι την επόμενη συνεδρία, τότε μέσα σε λίγα λεπτά ή ώρες θα επανέλθει στην αρχική του κατάσταση, εκμηδενίζοντας το αποτέλεσμα που πετύχαμε με τη θεραπεία. Για τον λόγο αυτό χρειάζεται να περιδένουμε το άκρο με ειδικούς επιδέσμους, μικρής διατασιμότητας, ώστε να εμποδίζουμε το οίδημα να επανέλθει. Επιπρόσθετα της διατήρησης των αποτελεσμάτων της παροχέτευσης, οι επίδεσμοι σε συνδυασμό με κίνηση μειώνουν περαιτέρω τον όγκο του οιδήματος, λόγω της ενεργοποίησης της αντλίας των μυών και των αρθρώσεων.
Ανάρροπη θέση
Αποτελεί την παροδοσιακότερη μέθοδο αντιμετώπισης των οιδημάτων αφού η ανύψωση του άκρου, σε θέση ψηλότερα από την καρδιά, εκμεταλλεύεται την βαρύτητα για να βοηθήσει το οίδημα να κινηθεί προς περιοχές που λειτουργεί η φυσιολογική παροχέτευση. Δυστυχώς όμως τα αποτελέσματά της διαρκούν μόνο κατά τη διάρκεια της ανύψωσης, αν και αρκεί κάποιες φορές για να ανακουφιστεί η πρησμένη περιοχή.
Φροντίδα του δέρματος
Η ύπαρξη οιδήματος σε μία περιοχή, λόγο του όγκου του υγρού, παρεμποδίζει την μικροκυκλοφορία αίματος στα μικρά τριχοειδή αγγεία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την μειωμένη αιμάτωση της περιοχής και κατά συνέπεια μειωμένο μεταβολισμό. Αυτό που θα παρατηρήσουμε λοιπόν σε μία περιοχή που έχει οίδημα για κάποιο διάστημα, είναι η ξηροδερμία. Το δέρμα γίνεται εύθραυστο, ευαίσθητο και ευάλωτο σε τραυματισμούς. Η συστηματική ενυδάτωση του δέρματος με κρέμα είναι απαραίτητη.
Αποσυμφορητικές ασκήσεις
Όταν συσπώνται οι μύες τότε πιέζουν τα αγγεία που περνάνε δίπλα τους ενισχύοντας την σύσπασή τους. Αντίστοιχα όταν κινούνται οι αρθρώσεις, δημιουργούν αντλία στα αγγεία που διέρχονται από αυτές. Οι δύο μηχανισμοί αυτοί ονομάζονται μυϊκή και αρθρική αντλία, αντίστοιχα, και είναι δύο πολύ βασικά φυσικά φαινόμενα που υποβοηθούν τη λειτουργία των αγγείων, είτε αυτά μεταφέρουν αίμα είτε λέμφο, και παίζουν σημαντικό ρόλο στη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού. Αν θα θέλαμε, γενικότερα, να μιλήσουμε για άσκηση σε σχέση με τα αγγειακά συστήματα, θα δίναμε έμφαση στο κομμάτι που λέγεται κίνηση και όχι στην μυϊκή ενδυνάμωση. Κάθε μορφή άσκησης λοιπόν που περιλαμβάνει κίνηση, όπως το περπάτημα/τρέξιμο, το κολύμπι και γενικότερα όλες οι αερόβιες ασκήσεις είναι κατάλληλη.
Σύστημα θεραπείας
Η Ολοκληρωμένη Αποσυμφορητική Θεραπεία εφαρμόζεται σε δύο στάδια:
– Την φάση της αποσυμφόρησης
– Την φάση τα διατήρησης των αποτελεσμάτων
Φάση αποσυμφόρησης
Για να έχει αποτέλεσμα, πρέπει να εφαρμόζεται συστηματικά, σε καθημερινή βάση ακόμα και Σαββατοκύριακα. Η κάθε συνεδρία αποτελείται από τεχνικές λεμφικής παροχέτευσης με τα χέρια, φροντίδα του άκρου (καθαριότητα και ενυδάτωση), περίδεση της οιδηματώδους περιοχής με ειδικούς επιδέσμους και επίδειξη τεχνικών και ασκήσεων για το σπίτι. Η περίδεση εφαρμόζεται από τον θεραπευτή και αφαιρείται από αυτόν για τις ανάγκες της επόμενης θεραπείας. Με την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος, ανάλογα με την περίπτωση, απαιτείται η μέτρηση του πρησμένου άκρου για την κατασκευή συμπιεστικού ενδύματος (κάλτσας, γαντιού, κολάν ή άλλου) προκειμένου να διατηρηθούν τα αποτελέσματα στο χρόνο. Μέχρι να παραδοθεί το ένδυμα (χρειάζεται συνήθως 8-10 ημέρες) το άκρο πρέπει να παραμένει δεμένο. Για λόγους υγιεινής και διατήρησης της μείωσης του οιδήματος, κατά τη διάρκεια της αναμονής για το ένδυμα πραγματοποιούνται 2-3 συνεδρίες ανά 2-3 ημέρες.
Η φάση αποσυμφόρησης διαρκεί, ανάλογα με το είδος του οιδήματος, από 4-5 συνεδρίες (για μετατραυματικά/μετεγχειρητικά οιδήματα και το ήπιο οίδημα από φλεβική ανεπάρκεια), έως 15-20 συνεδρίες για βαριές μορφές λεμφοιδημάτων.
Φάση διατήρησης των αποτελεσμάτων
Η φάση αυτή ξεκινάει από τη στιγμή που θα παραδοθεί στον ασθενή το εξατομικευμένο ένδυμά του. Τότε ο ασθενής θα πρέπει να το φοράει συστηματικά από το πρωί που θα ξυπνήσει μέχρι το βράδυ που θα ξαπλώσει. Το ένδυμα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά την διάρκεια του νυχτερινού ύπνου. Επίσης καλό είναι να εκτελούνται καθημερινά οι τεχνικές και ασκήσεις που συστήθηκαν από τον εξειδικευμένο θεραπευτή και συνήθως είναι απλές και εύκολες στην εφαρμογή. Επίσης, ανάλογα με την τάση επανεμφάνισης του οιδήματος, καλό είναι να εκτελείται μία θεραπευτική συνεδρία όπως περιγράφηκε πιο πάνω. Η συνεδρία αυτή μπορεί να γίνεται από μία φορά την εβδομάδα μέχρι μία φορά ανά 2-3 μήνες με βάση της ανάγκες και δυνατότητες του κάθε ασθενή.
Οι ενδείξεις για την έναρξη της Ολοκληρωμένης Αποσυμφορητικής Θεραπείας είναι:
– Λεμφοίδημα (πρωτογενές ή δευτερογενές)
– Φλεβολεμφοστατικό οίδημα (ως αποτέλεσμα της Χρόνιας Φλεβικής Ανεπάρκειας)
– Λιποίδημα
– Μετατραυματικό/μετεγχειρητικό οίδημα
– Οίδημα που έχει προκληθεί στα κάτω άκρα λόγω έντονης παχυσαρκίας.
Αντενδείκνυται στις παρακάτω περιπτώσεις:
– Οίδημα που οφείλεται σε καρδιακή ανεπάρκεια
– Οίδημα που οφείλεται σε κάποια σοβαρή συστημική παθολογία (πάθηση εσωτερικού οργάνου)
– Σε οξείες βακτηριακές λοιμώξεις
– Σε οξείες φλεβικές παθήσεις
– Σε σοβαρά αρτηριακά προβλήματα (αφορά την εφαρμογή της περίδεσης και του ενδύματος μόνο)
Σε περίπτωση που συνυπάρχουν άλλες σοβαρές παθολογίες καλό είναι ο θεραπευτής σας να έρθει σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό.
Η Ολοκληρωμένη Αποσυμφορητική Θεραπεία, αν εκτελεστεί σωστά, μπορεί να διατηρήσει το οίδημα σε πολύ καλά επίπεδα και να διασφαλίσει τη λειτουργικότητα της οιδηματώδους περιοχής προσφέροντας ποιότητα ζωής στον άνθρωπο.
Τριανταφύλλου Ευρυπίδης
Φυσικοθεραπευτής MSc, MLD Instructor
