Το σύνδρομο θωρακικής εξόδου (Thoracic Outlet Syndrome; TOS) αναφέρεται σε ένα σύνολο σημείων και συμπτωμάτων οφειλόμενων σε συμπίεση νευρικών και αγγειακών δομών από διάφορους παραγοντες στον περιορισμένο χώρο της θωρακικής εξόδου.
Συνήθως διαχωρίζεται στις εξής κατηγορίες:
Νευρογενές σύνδρομο θωρακικής εξόδου με συμπίεση του βραχιονίου πλέγματος και παρουσία νευρολογικών συμπτωμάτων όπως αιμωδίες, μείωση αισθητικότητας, απώλεια δύναμης κ.α. Συνήθως σε αυτή την κατηγορία διαγνωστικά εργαλεία όπως το ηλεκτρομυογράφημα και οι διάφορες απεικονιστικές μέθοδοι δείχνουν την σοβαρότητα και την αίτια της συμπίεσης.
Αγγειακό σύνδρομο θωρακικής εξόδου: με συμπίεση των φλεβών και των αρτηριών που βρίσκονται κάτω από την κλείδα και συμπτώματα όπως κόπωση, περιφερικές εμβολές κ.α. Λογω της σοβαρότητας των συμπτωμάτων η διάγνωση σε αυτή την κατηγορία είναι εύκολη.
Μη συγκεκριμένου τύπου σύνδρομο θωρακικής εξόδου: δεν υπάρχει συγκεκριμένη αιτία πρόκλησης αλλά οι ασθενείς παρουσιάζουν νευρολογικά συμπτώματα και πόνο. Χαρακτηριστικό είναι ότι παρόλο που οι ασθενείς εμφανίζουν συμπτώματα οι εξετάσεις δεν αποκαλύπτουν κάποιο εμφανές εύρημα που να δικαιολογεί την ένταση των συμπτωμάτων τους. Σε αυτήν την περίπτωση βασιζόμαστε περισσότερο στο λεπτομερές ιστορικό και την ενδελεχή κλινική αξιολόγηση του ασθενούς και απαιτεί θεραπευτή με ειδικές γνώσεις επί του θέματος και εμπειρία. Πως μπορεί όμως κάποιος με τόσο έντονα συμπτώματα να μην εμφανίζει ευρήματα στις εξετάσεις; Για να κατανοήσουμε καλύτερα το σύνδρομο θωρακικής εξόδου μη συγκεκριμένης αιτιολογίας είναι δόκιμο να αναφέρουμε μερικά ανατομικά στοιχειά της περιοχής.
Το βραχιόνιο πλέγμα αποτελείται από τις ρίζες νωτιαίων νεύρων που εξέρχονται μέσω των μεσοσπονδύλιων τρήματων της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Συγκεκριμένα σχηματίζεται από πέντε ρίζες των πρόσθιων κλάδων των νωτιαίων νεύρων (Α5 έως Α8 και Θ1). Στο σχηματισμό του βραχιονίου πλέγματος συμβάλλουν επίσης αναστομωτικοί κλάδοι της αυχενικής ρίζας Α4 και σπάνια τηςΘ2.
Το βραχιόνιο πλέγμα πορεύεται από τον αυχένα προς τον υπερκλειδιο χώρο ανάμεσα από δυο αυχενικούς μυες. Τον πρόσθιο σκαληνό μπροστά και πίσω τον μέσο σκαληνό. Ακριβώς από κάτω βρίσκεται η πρώτη πλευρά μας. Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε στην φωτογραφία λοιπόν πρόκειται για ένα συγκεκριμένων διαστάσεων τριγωνικό χώρο. Στη συνέχεια περνούν κάτω από την κλείδα και την κορακοειδή απόφυση προς το άνω άκρο. Όταν λοιπόν περιοριστούν με οποιοδήποτε τρόπο οι διαστάσεις αυτού του χώρου επέρχεται η πίεση του βραχιονιου πλέγματος και των υποκλείδιων αγγείων.
Οι δομές που ορίζουν αυτόν τον πολύ συγκεκριμένων διαστάσεων χώρο είναι δυναμικές. Αυτό σημαίνει ότι επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες όπως π.χ. η στάση μας και η χρήση των μυών του αυχένα και της ωμικής ζώνης. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τροποποίησης του χώρου αυτού αποτελεί η προσαρμογή του στην κυφωτική στάση. Στην περίπτωση αυτή οι ωμοπλάτες έρχονται σε απαγωγή και ανάσπαση και οι ώμοι μπροστά και μέσα πλησιάζοντας τον θώρακα (Round shoulders). Έτσι οι σκαληνοί μύες και η άνω μοίρα του τραπεζοειδούς βρίσκονται συνέχεια υπό τάση περιορίζοντας τις διαστάσεις της θωρακικής εξόδου.
Θεραπεία και τρόπος αντιμετώπισης
Η επιτυχημένη αντιμετώπιση του προβλήματος έγκειται στο προσδιορισμό της αιτίας που το προκαλεί. Αυτό επιτυγχάνεται από τον εξειδικευμένο θεραπευτή με την ενδελεχή αξιολόγηση του προβλήματος και των συνισταμένων παραγόντων που είτε προκαλούν τα υπάρχοντα συμπτώματα είτε συμβάλλουν στην διατήρηση αυτών.
Η αναγνώριση όλων των εμπλεκομένων παραγόντων αποτελεί βασικό κομμάτι της όλης θεραπευτικής προσέγγισης με στόχο την πλήρη αντιμετώπιση του προβλήματος. Η αξιολόγηση αφορά πλήρη έλεγχο των αρθρικών δομών, των μυϊκών στοιχείων και του νευρικού ιστού. Η χρήση επίσης της εμβιομηχανικής αξιολόγησης της κίνησης και της στάσης, τόσο της πάσχουσας περιοχής όσο και ολόκληρου του σώματος συντελεί στην ολοκληρωμένη κλινική αναγνώριση της αιτίας του προβλήματος του ασθενή. Η σημασία της ολοκληρωμένης αξιολόγησης του ασθενούς τονίζεται από το γεγονός ότι πολλά από τα κλινικά στοιχεία δεν μπορούν να διαπιστωθούν με τις υπάρχουσες απεικονιστικές μεθόδους.
Στη συνέχεια εφαρμόζονται εξατομικευμένες θεραπευτικές επιλογές που στοχεύουν κυρίως στην αντιμετώπιση της μηχανικής αιτίας που οδηγεί στην εμφάνιση του προβλήματος. Έμφαση δίνεται στην γρήγορη αντιμετώπιση της υπάρχουσας φλεγμονής, στην αποκατάσταση των αρθρικών δυσλειτουργιών, στην βελτίωση της μηχανικής και μεταβολικής λειτουργίας του νευρικού ιστού όπως επίσης και στην αποκατάσταση της παρακείμενης μυϊκής λειτουργίας (μυϊκή σπασμοί, trigger point, ανελαστικοί – αδύναμοι μύες, μυϊκή αναχαίτηση).
Τέλος στόχος είναι η διατήρηση της λειτουργικότητας του θεραπευτικού αποτελέσματος, η οποία επιτυγχάνεται πρώτον με την εμβιομηχανική διόρθωση των λάθος κινητικών προτύπων ή στάσεων του σώματος που συντελούν στη δημιουργία του προβλήματος και δεύτερον με τη θεραπευτική άσκηση που ως απαραίτητο συστατικό της αποκατάστασης οδηγεί στη διατήρηση του θεραπευτικού αποτελέσματος
Μιχαλόπουλος Θ. Χρήστος
Φυσικοθεραπευτής BSc, MT IMTA
