Οι συσκευές διαλείπουσας συμπίεσης αποτελούνται από έναν μηχανισμό που παρέχει αέρα (φουσκώνει) μία σειρά αεροθαλάμων. Οι αεροθάλαμοι είναι σε σχηματισμό ενδύματος για κάτω άκρο (μπότα), άνω άκρο (μανίκι) ή κάτω και άνω άκρων με κορμό. Η πλήρωση των αεροθαλάμων με αέρα γίνεται από τη συσκευή με τέτοιο τρόπο ώστε να πιέζουν με τη σειρά πρώτα περιφερικά και μετά σταδιακά προς το κέντρο.
Η φιλοσοφία των συσκευών αυτών έχει να κάνει με την αρχή ότι αν ασκήσεις πίεση σε ένα υγρό αυτό θα κινηθεί προς την περιοχή με την μικρότερη αντίσταση. Συνεπώς όταν οι θάλαμοι ασκούν πίεση από την περιφέρεια προς το κέντρο θα δημιουργήσουν και μία αντίστοιχη ροή του οιδήματος/υγρού προς το κέντρο. Αυτό όμως προϋποθέτει ότι η λειτουργία του λεμφικού συστήματος εκεί που τελειώνουν οι θάλαμοι αέρα, ή γενικότερα στην περιοχή του κορμού (κεντρικό τμήμα του πρησμένου άκρου), είναι άρτια και αποτελεσματική.
Στις περιπτώσεις οιδημάτων όπου έχουμε απλά μία περιφερική βλάβη ή δυσλειτουργία του φλεβικού ή/και λεμφικού συστήματος όπως είναι η Χρόνια Φλεβική Ανεπάρκεια (ΧΦΑ), το λιποίδημα ή κάποια μετατραυματικά/μετεγχειρητικά οιδήματα, τότε οι συσκευές διαλείπουσας συμπίεσης μπορούν να αποτελέσουν ένα βοηθητικό εργαλείο μέσα στο σύνολο των θεραπευτικών μέσων που θα χρησιμοποιήσει ένας φυσικοθεραπευτής. Φυσικά η χρήση τους έχει να κάνει με τις γνώσεις του θεραπευτή στη διαχείριση του οιδήματος και την επιτέλεση ενός συγκεκριμένου σκοπού μέσα σε ένα συνολικό θεραπευτικό πλάνο και όχι τη μεμονωμένη χρήση τους για την αντιμετώπιση του οιδήματος.
Τα πράγματα βέβαια αλλάζουν δραματικά από τη στιγμή που έχουμε κάποια μόνιμη βλάβη στο λεμφικό σύστημα όπως είναι στο πρωτογενές ή δευτερογενές λεμφοίδημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις το λεμφικό σύστημα τόσο στην περιφέρεια όσο και στο κέντρο (ειδικά μετά την αφαίρεση λεμφαδένων), δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στο λεμφικό φορτίο που παράγει το σώμα κατά την ηρεμία. Αν λοιπόν εφαρμοστεί κάποια συσκευή διαλείπουσας συμπίεσης σε αυτές τις περιπτώσεις απλά θα μετατοπίσει το οίδημα από το άκρο προς τον κορμό.
Αυτό ενέχει 3 πολύ σοβαρούς κινδύνους:
- Την ανάπτυξη οιδήματος στην περιοχή του κορμού (πχ μαστός για το άνω άκρο ή κοιλιά για το κάτω άκρο)
- Την δημιουργία λεμφοιδήματος στα γεννητικά όργανα. Ειδικά το όσχεο στους άντρες αποτελεί την πιο «μαλακή» και φυσικά ευάλωτη περιοχή για να συσσωρευτεί ένα οίδημα που θα «σπρώξουμε» από την περιφέρεια.Αν η διαχείριση του λεμφοιδήματος στα άκρα είναι σχετικά δύσκολη, σίγουρα το οίδημα του κορμού και των γεννητικών οργάνων αποτελεί μία ιδιαίτερη πρόκληση ακόμα και για έμπειρους θεραπευτές.
- Οι θάλαμοι αέρα κατά την διόγκωσή τους σπρώχνουν ουσιαστικά το υγρό τμήμα του οιδήματος που αποτελείται από νερό. Φαινομενικά λοιπόν σε όλα τα οιδήματα θα υπάρχει μείωση του όγκου. Τι γίνεται όμως με το περιεχόμενο του οιδήματος σε πρωτεΐνες; Οι πρωτεΐνες θα παραμείνουν, θα αυξηθεί η συγκέντρωσή τους, μιας και θα μειωθεί ο όγκος του νερού, με αποτέλεσμα το οίδημα να σκληρύνει σχηματίζοντας περισσότερες ινώσεις (κολλαγόνο)!
Αν ρωτήσουμε και τον πιο έμπειρο θεραπευτή τι προτιμάει να θεραπεύσει: 1 οίδημα μεγάλο και μαλακό (με μικρή συγκέντρωση σε πρωτεΐνες) ή 1 οίδημα μικρό και σκληρό (με μεγάλη συγκέντρωση σε πρωτεΐνες);
Η απάντηση είναι σαφώς το πρώτο!
Ποιος μπορεί να εφαρμόσει τις συσκευές διαλείπουσας συμπίεσης;
Σίγουρα ένας φυσικοθεραπευτής που έχει εκπαιδευτεί στη διαχείριση των οιδημάτων και του λεμφοιδήματος είναι ο πλέον κατάλληλος επιστήμονας για να αποφασίσει πότε και πως θα χρησιμοποιηθεί η συσκευή μέσα σε ένα θεραπευτικό πλάνο.
Ακόμα και σε περιπτώσεις λεμφοιδημάτων (που αναφέραμε ότι μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα), αν ο θεραπευτής προετοιμάσει κατάλληλα την περιοχή του κορμού με Τεχνικές Λεμφικής Παροχέτευσης με τα Χέρια (MLD), θα μπορούσε υπό συνθήκες να εφαρμόσει τη συσκευή. Το ερώτημα απλά είναι αν η συσκευή είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο για το οίδημα στον συγκεκριμένο χρόνο που διαθέτει ο θεραπευτής!
Η χρήση των συσκευών από τον ασθενή εξαρτάται από την κατηγορία του οιδήματος:
Λεμφοίδημα: Η χρήση είναι επικίνδυνη στο σπίτι και αντενδείκνυται για τους ασθενείς. Μπορεί να προκαλέσει διάφορες επιπλοκές όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
ΧΦΑ-Λιποίδημα: Οι ασθενείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη συσκευή στο σπίτι ακολουθώντας όμως πάντα τις οδηγίες του θεραπευτή!
Θα πρέπει βέβαια να λάβουν υπόψη τα παρακάτω:
- Η συσκευή έχει αποτέλεσμα μόνο κατά τη χρήση της. Μόλις ο ασθενής σταματήσει να τη χρησιμοποιεί και σηκωθεί όρθιος το οίδημα θα επιστρέψει.
- Δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση υποκατάστατο των συμπιεστικών ενδυμάτων (καλτσών, γαντιών κλπ) ή της Ολοκληρωμένης Αποσυμφoρητικής Θεραπείας (CDT). Η χρήση των ενδυμάτων είναι απαραίτητη για τη διατήρηση των αποτελεσμάτων.
- Το κόστος των συσκευών καλής ποιότητας είναι αρκετά μεγάλο και θα πρέπει να αξιολογηθεί από τον ασθενή η σχέση ποιότητας/παροχής με την τιμή.
Γενικότερα συμβουλευτείτε τον εξειδικευμένο φυσικοθεραπευτή ή γιατρό για τη διάγνωση και θεραπεία του οιδήματος σας και για την ανάγκη ή μη χρήσης συσκευής διαλείπουσας συμπίεσης.
Γιατί να προτιμήσω ένα συμπιεστικό ένδυμα κατόπιν ειδικής μέτρησης και να μην αγοράσω ένα έτοιμο του εμπορίου;
Μετά την ολοκλήρωση της αποσυμφορητικής θεραπείας ένας ασθενής με λεμφοίδημα καλείται να φορέσει ένα συμπιεστικό ένδυμα για να διατηρήσει τα αποτελέσματα της. Η πιο κατάλληλη και ενδεδειγμένη λύση σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η εξατομικευμένη μέτρηση και παραγγελία ενός ενδύματος επίπεδης πλέξης. Ένας ειδικός μετρήσεων μπορεί να διαμορφώσει ένα ένδυμα προσαρμοσμένο ακριβώς στις ανάγκες και στη μορφολογία του άκρου που θέλουμε να φορεθεί, καθώς έτσι διασφαλίζεται:
- Αποφυγή στραγγαλισμών του άκρου
- Σταθερή εφαρμογή χωρίς το ένδυμα να πέφτει ή να διπλώνει
- Ομοιόμορφη αίσθηση πίεσης χωρίς χαλάρωση ή υπερβολική συμπίεση ανά περιοχή του άκρου.
- Αποφυγή χρήσης λάστιχου στις άκρες του ενδύματος
Τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι απαραίτητα για τη διατήρηση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων και δεν διασφαλίζονται από τα απλά ενδύματα εμπορίου καθώς βγαίνουν σε συγκεκριμένα μεγέθη και δεν προσαρμόζονται στις απαιτήσεις ενός άκρου με λεμφοίδημα. Ακόμα και η διαφορά κόστους ανάμεσα στις δύο κατηγορίες ισοσκελίζεται από την τριπλάσια διάρκεια ζωής των ενδυμάτων επίπεδης πλέξης.
Τριανταφύλλου Ευριπίδης
Φυσικοθεραπευτής MSc, MLD Instructor
