Πολλοί ασθενείς ανάλογα με τη βλάβη που έχουν υποστεί στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ίσως να μην φτάνουν στο λειτουργικό επίπεδο που είχαν πριν τη βλάβη. Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (σημείο και μέγεθος της βλάβης, ζωτικοί παράγοντες, συχνότητα θεραπείας, ποιότητα θεραπείας, κτλ.). Τα αισθητικοκινητικά προβλήματα ποικίλουν από ήπια απώλεια επιλεκτικότητας και ισορροπίας έως σοβαρή απώλεια λειτουργιών, η οποία προκαλεί ανάγκη για βοήθεια σε όλες τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Συνεπώς, δεν είναι εφικτό να τεθούν γενικές οδηγίες για τη χρήση βοηθημάτων.
Στα πρώτα στάδια της αποκατάστασης, ο ασθενής μέσω της φυσικοθεραπείας προσπαθεί να επανακτήσει τον έλεγχο της κίνησης. Όλα τα εμπλεκόμενα πρόσωπα (ιατρός, φυσικοθεραπευτής, νοσηλευτής, εργοθεραπευτής, λογοθεραπευτής, κ.ά.) θα πρέπει να έχουν κοινή κατανόηση και λογική όσον αφορά το θεραπευτικό πλάνο. Αυτό διασφαλίζει ότι ο ασθενής δεν λαμβάνει “αντικρουόμενα μηνύματα”, έτσι λαμβάνει παρόμοια μηνύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστεί τη βοήθεια πολλών ειδικοτήτων που μιλούν την “ίδια γλώσσα”.
Πολλοί παράγοντες θα πρέπει να αξιολογηθούν προκειμένου να δοθεί ένα συγκεκριμένο βοήθημα:
- Πότε θα πρέπει να δοθεί μια βοηθητική συσκευή
- Θετικοί και αρνητικοί παράγοντες διαφορετικών βοηθημάτων (αναπηρικό αμαξίδιο, βοηθήματα βάδισης, ορθωτικά, νάρθηκες, κτλ.)
- Αξιολόγηση για το πώς χρησιμοποιείται το βοήθημα σε σχέση με την επίδραση της λειτουργίας στον ασθενή με την πάροδο του χρόνου, καθώς και της προσαρμογής ή την αλλαγή του τύπου του βοηθήματος εφόσον ο ασθενής βελτιώνεται
Τι πρέπει να σκέφτεται ο θεραπευτής όταν καλείται να προτείνει τη χρήση βοηθήματος
- Μειώνεται η προσπάθεια που πρέπει να καταβάλλει ο ασθενής και συγχρόνως του επιτρέπει να εξερευνά το περιβάλλον γύρω του;
- Ενισχύονται ή βελτιώνονται τα κινητικά πρότυπα του ασθενούς με την πάροδο του χρόνου;
Όπως αναφέρθηκε, τα κινητικά προβλήματα που μπορεί να παρουσιάσει κάποιος μετά από μια νευρολογική βλάβη είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων όπως: συμπτώματα από την ίδια τη βλάβη, γνωστικά, αντιληπτικά και αισθητικοκινητικά ελλείμματα, μυϊκές αλλαγές και αντισταθμιστικές στρατηγικές. Ο εγκέφαλος, στα αρχικά στάδια μετά τη βλάβη, έχει αυξημένη ικανότητα νευροπλαστικότητας, αυτό σημαίνει ότι “μαθαίνει” πιο εύκολα αλλά μαθαίνει και τις αντισταθμίσεις πιο εύκολα (μη τυπικά πρότυπα κίνησης)!
Στόχος του φυσικοθεραπευτή είναι να χρησιμοποιήσει και να δώσει αισθητικά ερεθίσματα στον ασθενή (μέσω διευκόλυνσης με τα χέρια και περιβαλλοντικής διευκόλυνσης) και αυτό θα ενισχύσει τους μηχανισμούς εσωτερικής ανατροφοδότησης καθώς και τους μηχανισμούς πλαστικότητας του κεντρικού νευρικού συστήματος. Μέσω της εξατομικευμένης θεραπείας, ο ασθενής θα πρέπει να αντισταθμίζει όσο λιγότερο γίνεται και ταυτόχρονα να είναι ικανός και ενεργός στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.
Φυσικά, ανάλογα με τη συχνότητα και την ποιότητα της θεραπείας, ο ασθενής αλλάζει και γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να προσαρμόζονται και τα βοηθήματα που χρησιμοποιεί ανάλογα με τις διαφορετικές φάσεις της αποκατάστασης.
Νάρθηκας (έσω υποδήματος) ποδοκνημικής άρθρωσης
Οι νάρθηκες έσω υποδήματος χρησιμοποιούνται για να υποστηρίξουν και να σταθεροποιήσουν την περιοχή του αστραγάλου και το ποδιού κατά τη διάρκεια των μεταφορών και της βάδισης. Τα άτομα που χρειάζεται να εφαρμόσουν τέτοιου είδους νάρθηκες παρουσιάζουν ανάσπαση έσω χείλους και πρηνισμό ή πτώση πέλματος στην ποδοκνημική άρθρωση. Πάντα θα πρέπει να αξιολογείται και να θεραπεύεται η αιτία της αστάθειας!
Η αστάθεια στο πόδι και στην άρθρωση του αστραγάλου δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα σε βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος. Θα πρέπει να εξετάζεται μαζί με την ευθυγράμμιση, την κατανομή του τόνου, τα κινητικά πρότυπα επιστράτευσης και την ακολουθία της μυϊκής ενεργοποίησης ολοκλήρου του σώματος.
Ανάλογα με τον τύπο του νάρθηκα, υπάρχουν και τα αντίστοιχα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Ένα γενικό πλεονέκτημα για τη χρήση ναρθήκων είναι η περιφερική υποστήριξη που παρέχεται στο πόδι για να έχουν τη δυνατότητα οι ασθενείς να μετακινούνται με διαφορετικό τρόπο στο περιβάλλον. Την ίδια στιγμή ένας νάρθηκας μπορεί να προκαλέσει φιξάρισμα, το οποίο προκαλεί απώλεια εύρους κίνησης, ευλυγισίας και κίνησης. Επίσης η πίεση στους μυς και τις αρθρώσεις μπορεί να προκαλέσει αισθητικοκινητική αναδιοργάνωση, η οποία θα οδηγήσει σε νέες (μη τυπικές) στρατηγικές κίνησης και ισορροπίας. Γι’ αυτό το λόγο συστήνονται νάρθηκες, οι οποίοι επιτρέπουν την επαφή της πτέρνας και των δακτύλων με το έδαφος. Με αυτόν τον τρόπο, ο ασθενής λαμβάνει αισθητικές πληροφορίες από το περιβάλλον οι οποίες είναι ουσιώδεις για τα κινητικά πρότυπα που θα χρησιμοποιήσει.
Μαντά Ευαγγελία
Φυσικοθεραπεύτρια PΤ, MT, Bobath (IBITA) instructor
Αναφορές:
- Gjelsvik BB. The Bobath Concept in Adult Neurology, 1st Edition, 2008
- Sue Raine, Linzi Meadows, Mary Lynch-Ellerington. Bobath Concept Theory and Clinical Practice in Neurological Rehabilitation, 1st edition, 2009
