Το ταξίδι της αποκατάστασης των νευρολογικών ασθενών θα πρέπει να καθοδηγείται κυρίως με βάση την ‘βέλτιστη πρακτική’ παρά με τμηματικές παρεμβάσεις ανάμεσα στη διεπιστημονική ομάδα (ιατροί, νοσηλευτές, φυσικοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, κ.ά.) η οποία έρχεται σε επαφή με τον ασθενή. Απαιτείται λοιπόν εξειδικευμένη πρακτική υψηλού επιπέδου μεταξύ των επαγγελματιών υγείας, όπως γνώσεις, εκπαίδευση και εξειδίκευση. Όταν μιλάμε για διεπιστημονική ομάδα δεν εννοούμε μόνο τις ομάδες στα κέντρα αποκατάστασης αλλά και τις συνεργασίες που δημιουργούνται στον ιδιωτικό τομέα (συνεργασία φυσικοθεραπευτή- γιατρού, φυσικοθεραπευτή- εργοθεραπευτή, κτλ.).
Η αποκατάσταση είναι μια συνεχόμενη διαδικασία κατά την οποία ο ασθενής κινείται από την πολύ οξεία φάση μέχρι τα τελευταία στάδια της πλήρους αξιοποίησης των δυνατοτήτων του. Ο ρόλος της διεπιστημονικής ομάδας είναι να εξασφαλίσει στον ασθενή την καλύτερη δυνατή θεραπεία η οποία θα τον βοηθήσει να μάθει και να αναπτύξει καινούριες εμπειρίες κίνησης.
Θεραπεία
Η θεραπεία σε οποιοδήποτε στάδιο ανάρρωσης θα πρέπει να γίνεται με βάση τον κλινικό συλλογισμό για την ξεχωριστή περίπτωση του κάθε ασθενή. Αυτό σημαίνει εξατομικευμένη αξιολόγηση και θεραπεία με επίκεντρο τον ασθενή και όχι τετριμμένα πρωτόκολλα θεραπείας ή ασκησιολόγια χωρίς δομή. Η θεραπεία θα πρέπει να δομείται και να χτίζεται με βάση τους παρακάτω παράγοντες: εμβιομηχανικοί, αισθητικο-κινητικοί, γνωστικοί, αντιληπτικοί, συναισθηματικοί.
Περιβάλλον
Το περιβάλλον όπου κινείται ο ασθενής είναι πολύ σημαντικό, πρέπει να προάγει ενεργή διαδικασία μάθησης που στοχεύει στην ανάρρωση και πρέπει να προσαρμόζεται έτσι ώστε ο ασθενής να κινείται ευκολότερα, ενισχύοντας το κίνητρο και την επιτυχία. Επίσης, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα γνωστικά και αντιληπτικά προβλήματα ενός ασθενή, εφόσον υπάρχουν. Η θεραπευτική χρήση πιθανών περιβαλλοντικών μέσων όπως ψηλά κρεβάτια, μαξιλάρια, πετσέτες, τοίχος μπορούν να βοηθήσουν σε κάποια από τα ελλείμματα του ασθενή. Καθώς η κινητική εκτέλεση βελτιώνεται, η περιβαλλοντική υποστήριξη μπορεί βαθμιαία να προσαρμόζεται για να δημιουργεί μεγαλύτερη πρόκληση.
Σχέση πραγματικής ανάρρωσης και αντιστάθμισης
Καθώς ο ασθενής αυξάνει την ανεξαρτησία του, θα πρέπει να σκεφτούμε την ασφάλειά του και να διασφαλίσουμε ότι το επίπεδο της αντισταθμιστικής δραστηριότητας δεν εκθέτει την πραγματική ανάρρωση του ασθενή. Η απόφαση να μειωθεί ή να αποσυρθεί η διευκόλυνση (δια χειρός ή περιβαλλοντική) κατά τη διάρκεια κάποιων δραστηριοτήτων, επιτρέπει στον ασθενή να αναγνωρίζει και να διορθώνει από μόνος του τυχόν λάθη προκειμένου να πραγματοποιηθεί η επίτευξη των στόχων του. Ο θεραπευτής επηρεάζει όχι μόνο το άτομο και το περιβάλλον αλλά επίσης και τον καθορισμό του λειτουργικού στόχου θεραπείας ,ο οποίος πρέπει να είναι ρεαλιστικός και να έχει νόημα.
Τοποθέτηση
Ο στόχος της καλής τοποθέτησης στην καθιστή θέση ή κατά τη διάρκεια της κατάκλισης είναι να παρέχεται βέλτιστη στασική υποστήριξη για την κατάλληλη ευθυγράμμιση του κορμού και των άκρων, έτσι ώστε να μειώνεται ο φόβος της πτώσης και η ανάγκη για αντισταθμιστικά φιξαρίσματα (σπαστικότητα). Αυτό θα δώσει στον ασθενή τη σωστή θέση για να χτίσει μια ενεργητική βάση στήριξης από την οποία θα μπορεί να κινείται ενεργητικά και κατάλληλα μέσα στο περιβάλλον που βρίσκεται. Η τοποθέτηση σε οποιαδήποτε θέση μπορεί να απαιτεί τη χρήση κάποιων επιπρόσθετων βοηθημάτων όπως πετσέτες ή μαξιλάρια (π.χ. για την υποστήριξη ενός υποτονικού μέλους).
Διάρκεια θεραπείας
Στο ερώτημα πόση θεραπεία και πόσο συχνά, τα ερευνητικά στοιχεία δεν έχουν δώσει μια οριστική απάντηση. Πάντως αρκετές έρευνες υποστηρίζουν ότι η εντατική παροχή θεραπείας στην περίοδο της πρώιμης αποκατάστασης θα έχει θετική επίδραση σε επίπεδο βλαβών και δραστηριοτήτων, σύμφωνα με τη διεθνή κατάταξη λειτουργικότητας (ICF). Όσον αφορά την αποκατάσταση χρόνιων ασθενών (πάνω από ένα χρόνο) η συχνότητα των συνεδριών ποικίλει με βάσει τους στόχους που θέτει ο ασθενής μαζί με τον θεραπευτή του.
Εικοσιτετράωρη διαχείριση
Η προσέγγιση Bobath (προσέγγιση αξιολόγησης και θεραπείας ενηλίκων με νευρολογικές παθήσεις) θεωρεί άκρως σημαντική την ‘εικοσιτετράωρη διαχείριση’ και αναγνωρίζει τη σημασία της βελτιστοποίησης των ευκαιριών για την αποκατάσταση των ασθενών καθ ‘όλη τη διάρκεια της ημέρας, και όχι μόνο μέσα στα πλαίσια μιας ωριαίας θεραπείας. Συνεπώς, η αποτελεσματική εκπαίδευση σε ζητήματα όπως η τοποθέτηση του ασθενή και οι δραστηριότητες της καθημερινής ζωής (ADL) θα πρέπει να καθιερωθούν στο πλαίσιο της αποκατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της οικογένειας και των φροντιστών, προκειμένου να επιτευχθεί το καλύτερο αποτέλεσμα.
Πρόγραμμα άσκησης για το σπίτι
Το πρόγραμμα άσκησης για το σπίτι είναι πολύ σπουδαίο, θα πρέπει σαφώς να είναι εξατομικευμένο, ξεχωριστό και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του συγκεκριμένου ασθενή. Αποτελεί τμήμα της εικοσιτετράωρης διαχείρισης και μπορεί να βοηθήσει στο να μεταφέρονται κάποια από τα αποτελέσματα της θεραπείας και σε άλλες δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Η άσκηση στο σπίτι ή ακόμα και η σωστή τοποθέτηση σε διαφορές θέσεις είναι πολύ σημαντικές για την παγίωση της κινητικής μάθησης.
Συνεπώς χρέος του κάθε θεραπευτή δεν είναι μόνο η θεραπεία που παρέχει στο χώρο του (συνεδρίες στο ιδιωτικό θεραπευτήριο), αλλά και η καθοδήγηση που θα δώσει για τις υπόλοιπες είκοσι τρείς ώρες της ημέρας!
Μαντά Ευαγγελία
Φυσικοθεραπεύτρια PΤ, MT, Bobath (IBITA) instructor
Αναφορές
· Fraser C (2009) Exploring Partnerships in the Rehabilitation Setting: The 24-Hour Approach of the Bobath Concept. in Raine S, Meadows L, Lynch- Ellerington M (eds) Bobath Concept. Theory and Clinical Practice in neurological rehabilitation. Blackwell, UK.
· Kitago T and Krakauer JW (2013) Motor learning principles for neurorehabilitation in M.P. Barnes and D.C. Good, (Eds) Handbook of Clinical Neurology, Vol. 110. 3rd series .Elsevier.
