H αρθρίτιδα του γόνατος είναι μια προοδευτικά εξελισσόμενη επώδυνη κατάσταση κατά την οποία ο χόνδρος που καλύπτει τα οστά υφίσταται φθορά και δε μπορεί να τα προστατεύσει στις καθημερινές φορτίσεις. Η πιο συχνή μορφή αρθρίτιδας είναι η οστεοαρθρίτιδα που αποτελεί μία εκφυλιστική πάθηση άγνωστης αιτιολογίας. Εκδηλώνεται συνήθως σε άτομα άνω των 50 ετών και χαρακτηρίζεται από φθορά του αρθρικού χόνδρου, σκλήρυνση των αρθρικών επιφανειών και ίνωση του αρθρικού θυλάκου.Επίσης, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, μία αυτοάνοση φλεγμονώδης πάθηση προσβάλλει πολλές αρθρώσεις του ανθρωπίνου σώματος και εκδηλώνεται με φλεγμονή του αρθρικού υμένα και καταστροφή των φυσιολογικών ιστών. Τέλος, σε λίγες περιπτώσεις η αρθρίτιδα στο γόνατο είναι αποτέλεσμα τραυματικής αιτιολογίας (κάταγμα, ρήξη μηνίσκου, ρήξη συνδέσμου γόνατος).
Πώς γίνεται η διάγνωση της οστεοαρθρίτιδας?
Η συχνότερη εκδήλωση της αρθρίτιδας είναι ο πόνος ο οποίος έχει σταδιακή εξέλιξη, στα αρχικά στάδια εμφανίζεται μετά από κόπωση και σωματική δραστηριότητα, ενώ όσο η νόσος προχωρά εκδηλώνεται και σε ηρεμία. Η πάσχουσα άρθρωση είναι οιδηματώδης, δύσκαμπτη και σε τελικές μορφές επηρεάζεται σημαντικά η κινητικότητα του γόνατος. Παράλληλα, ο ασθενής δυσκολεύεται σε καθημερινές δραστηριότητες όπως το βάδισμα, το ανέβασμα σκάλας ή το γονάτισμα και προοδευτικά αναπτύσσεται μυική ατροφία και παραμόρφωση του γόνατος.
Κατά τη διερεύνηση της πάθησης κύρια είναι η συμβολή του απλού ακτινολογικού ελέγχου μιας και στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αρκεί για την επιβεβαίωση και σταδιοποίηση της νόσου. Επιβοηθητικός είναι ο ρόλος του υπερηχοτομογραφήματος μαλακών μορίων, της αξονικής και μαγνητικής τομογραφίας δίνοντας λεπτομερείς πληροφορίες τόσο για τις οστικές δομές όσο και για τα μαλακά μόρια της άρθρωσης.
Υπάρχουν άλλες χειρουργικές επιλογές εκτός από την αρθροπλαστική γόνατος?
Τις τελευταίες δεκαετίες μοναδική χειρουργική επιλογή για τον ορθοπαιδικό ήταν η ολική αρθροπλαστική γόνατος, δηλαδή η αφαίρεση του φθαρμένου τμήματος της άρθρωσης και η αντικατάσταση με εμφυτεύματα. Η εισαγωγή της αρθροσκόπησης στην αντιμετώπιση της αρθρίτιδας είναι μία χειρουργική τεχνική που ελαχιστοποιεί τον μετεγχειρητικό πόνο και αφήνει πίσω τις κλασικές συμβατικές μεθόδους που προξενούσαν μεγάλες τομές, δύσκολη νοσηλεία και επίπονη ανάρρωση. Πραγματοποιείται με 2 μικρές τομές (5 mm) στην πρόσθια επιφάνεια του γόνατος όπου εισάγονται η κάμερα και τα αρθροσκοπικά εργαλεία για την εκτέλεση της επέμβασης.
Κύριες ενδείξεις αρθροσκόπησης του γόνατος είναι:
- Έκπλυση της άρθρωσης με αφαίρεση πρωτεολυτικών ενζύμων, κρυστάλλων και ελεύθερων σωματίων που προκαλόύν πόνο και οίδημα.
- Καθαρισμός και αφαίρεση εκφυλισμενων τμημάτων των μηνίσκων ή άλλων συνδέσμων
- Αφαίρεση φλεγμαίνοντος αρθρικού υμένα (κύρια ένδειξη στη ρευματοειδή αρθρίτιδα)
- Αποκατάσταση των χόνδρινων βλαβών (μικροκατάγματα & τρυπανισμοί – μεταμόσχευση αυτόλογων οστεοχόνδρινων κυλίνδρων ).
- Απόξεση ανώμαλων οστικών προεξοχών της άρθρωσης (οστεόφυτα) όταν περιορίζουν σημαντικά το εύρος κίνησης του γόνατος (κυρίως την έκταση).
Πόσο καλά είναι τα αποτελέσματά της αρθροσκόπησης?
Η αποτελεσματικότητα της αρθροσκόπησης του γόνατος εξαρτάται από συγκεκριμένους παράγοντες κυριότερος εκ των οποίων είναι το στάδιο της νόσου. Συγκεκριμένα, μελέτες έχουν αποδείξει ότι σε περιπτώσεις ήπιας αρθρίτιδας (grade I-II), βραχείας διάρκειας συμπτωμάτων (μικρότερη από 6 μήνες) και σε ηλικές κάτω από τα 60 έτη υπάρχει πολύ μεγαλύτερος βαθμός ικανοποίησης των ασθενών. Επιπλέον, όταν κύρια αιτία πόνου είναι η παρουσία εκφυλισμένου και ασταθούς τμήματος των μηνίσκων τότε σε μερική αρθροσκοπική μηνισκεκτομή τα ποσοστά αποτελεσματικότητας ξεπερνούν το 75%.
Στην κατηγορία των ασθενών με μικρής έκτασης βλάβες του αρθρικού χόνδρου που εκτελούνται μικροκατάγματα ή τρυπανισμοί επιτυγχάνεται ανακούφιση του πόνου και βελτίωση της ποιότητας ζωής μετά από διάστημα 3-6 μηνών σε ποσοστό πάνω από το 60% των ασθενών, ενώ σε οστεοχόνδρινες βλάβες του αρθρικού χόνδρου που εντοπίζονται σε φορτίζουσες επιφάνειες του γόνατος η τοποθετηση μοσχεύματος από τον ίδιο τον ασθενή δίνει τη δυνατότητα για αντικατάσταση του φθαρμένου τμήματος του χόνδρου με υγιή ιστό και πλήρη επάνοδο στις δραστηριότητες.
Όσον αφορά την αντιμετώπιση των οστεοφύτων μελέτη των Steadman και συν. αναφέρει υποχώρηση των συμπτωμάτων σε μεμονωμένες περιπτωσεις πρόσκρουσης όταν εμποδίζεται σημαντικά την έκταση του γόνατος. Ωστόσο, είναι σημαντικό να ενημερώνεται ο ασθενής πως ο αρθροσκοπικός καθαρισμός του γόνατος μπορεί να τον ανακουφίσει από τα συμπτώματά του, αλλά δεν επιβραδύνει την βαρύτητα ή την εξέλιξη της νόσου.
Συμπληρωματικά, μετά την αρθροσκοπική αποκατάσταση των χόνδρινων βλαβών ενός γόνατος βοηθητικό ρόλο παίζουν φάρμακα τροποποιητικά της νόσου (χονδροϊτίνη– γλυκοζαμίνη), έναρξη πρωτοκόλλου φυσικοθεραπείας προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες κάθε ασθενούς καθώς και ενέσιμη θεραπεία όπως είναι η έγχυση υαλουρονικού οξέος ή αυξητικών παραγόντων (PRP).
Συμπερασματικά, η αρθροσκόπηση του γόνατος στα αρχικά στάδια οστεοαρθρίτιδας αποτελεί μια ασφαλή και αποτελεσματική τεχνική που εξασφαλίζει ταχεία ανακούφιση από τον πόνο, ικανοποιητικό εύρος κίνησης και επάνοδο των ασθενών στις καθημερινές τους δραστηριότητες.
Ράπτης Γ. Κωνσταντίνος
Ορθοπαιδικός Χειρουργός MD, MSc
