Το βραχιόνιο πλέγμα είναι ένα δίκτυο από περιπλεγμένα νεύρα, τα οποία ελέγχουν την κίνηση και την αίσθηση σε όλο το χέρι και στην άκρα χείρα. Ο τραυματισμός του βραχιονίου πλέγματος μπορεί να προκαλέσει αδυναμία, απώλεια της αίσθησης, απώλεια κίνησης στον ώμο, στο χέρι και την παλάμη.
Το βραχιόνιο πλέγμα ξεκινάει από τον αυχένα και διασχίζει τον άνω θώρακα και κατευθύνεται προς τη μασχάλη. Οι ήπιες κακώσεις του βραχιονίου πλέγματος μπορεί να ιαθούν και χωρίς θεραπεία. Οι πιο σοβαρές μπορεί να χρειάζονται χειρουργείο για την αποκατάσταση της λειτουργίας του χεριού.
Ανατομία
Το βραχιόνιο πλέγμα αποτελείται από πέντε νεύρα που προέρχονται-ξεκινούν από την σπονδυλική στήλη στον αυχένα. Το πλέγμα συνδέει αυτά τα πέντε νεύρα με τα αισθητικά νεύρα που παρέχουν αίσθηση στο δέρμα και επιτρέπουν την κίνηση στους μυς του χεριού. Υπάρχει από ένα βραχιόνιο πλέγμα στην κάθε πλευρά του σώματος.
Το κάθε ένα από τα πέντε νεύρα έχει και τη δική του ξεχωριστή λειτουργία, όπως να δίνει δύναμη στους μυς ή να μεταφέρει αισθητικές πληροφορίες από το χέρι στον εγκέφαλο. Και επειδή κάθε νεύρο έχει τη δική του λειτουργία, η εντόπιση της κάκωσης του νεύρου μέσα στο πλέγμα είναι σημαντική για να προβλέψουμε το αποτέλεσμα και για να σχεδιάσουμε τη θεραπεία.
Αιτία
Οι περισσότεροι τραυματισμοί στο βραχιόνιο πλέγμα συμβαίνουν όταν το χέρι ή ο αυχένας τραβιέται ή διατείνεται βίαια, δηλαδή όταν το χέρι τραβιέται προς τα κάτω και το κεφάλι πιέζεται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Περιστατικά που μπορεί να προκαλέσουν κάκωση στο πλέγμα είναι οι πτώσεις, τα τροχαία ατυχήματα, ο τραυματισμός από μαχαίρι ή σφαίρα, και η πιο συχνή αιτία, η σύγκρουση μοτοσικλέτας.
Γενικά δεν υπάρχουν επιδημιολογικές έρευνες που να δηλώνουν πόσοι τραυματισμοί βραχιονίου πλέγματος συμβαίνουν κάθε χρόνο, αλλά ο αριθμός φαίνεται να μεγαλώνει ανά τον κόσμο.
Περιγραφή
Οι τραυματισμοί του βραχιονίου πλέγματος ποικίλουν ανάλογα με τη σοβαρότητα και εξαρτώνται από τον τύπο της κάκωσης και την ποσότητα της δύναμης που τέθηκε στο πλέγμα.
Αποκόλληση. Αυτός είναι ο πιο σοβαρός τραυματισμός, η νευρική ρίζα αποκολλάται από τον νωτιαίο μυελό.
Διάταση (Νευροαπραξία). Όταν τα νεύρα διατείνονται ήπια, μπορεί να θεραπευτούν και από μόνα τους ή απαιτούν απλές μη χειρουργικές θεραπευτικές μεθόδους για να επιστρέψουν στην φυσιολογική τους λειτουργία.
Ρήξη. Μια πιο δυνατή διάταση στο νεύρο μπορεί να το κόψει μερικώς ή πλήρως.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα ποικίλουν ανάλογα με τον τύπο και την τοποθεσία της κάκωσης στο βραχιόνιο πλέγμα, καθώς και αν το άτομο φέρει άλλα τραύματα. Τα πιο συχνά συμπτώματα της κάκωσης του βραχιονίου πλέγματος είναι:
- Αδυναμία ή μούδιασμα
- Απώλεια αισθητικότητας
- Απώλεια κίνησης (παράλυση)
- Πόνος
Ο πόνος από κάκωση του βραχιονίου πλέγματος συμβαίνει εξαιτίας του τραυματισμού του νωτιαίου μυελού, εκεί όπου οι ρίζες των νεύρων προσφύονται στον μυελό. Αυτός ο πόνος είναι νευροπαθητικής φύσης, και μπορεί να είναι δύσκολα διαχειρίσιμος. Φυσικά, ο πόνος δεν είναι κοινό γνώρισμα όλων των κακώσεων του βραχιονίου πλέγματος.
Μη χειρουργική θεραπεία
Πολλοί τραυματισμοί του βραχιονίου πλέγματος θα αναρρώσουν από μόνοι τους, χωρίς χειρουργική επέμβαση, κυρίως όταν οι τραυματισμός είναι ήπιος. Οι τραυματισμοί των νεύρων που επουλώνονται από μόνοι τους, έχουν την τάση να έχουν καλύτερα λειτουργικά αποτελέσματα. Η διαδικασία της επούλωσης του νεύρου, είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, και γι’ αυτό ο γιατρός συστήνει φυσικοθεραπεία για να παρεμποδιστεί η δυσκαμψία των μυών και των αρθρώσεων.
Χειρουργικές παρεμβάσεις
Πολλές χειρουργικές τεχνικές χρησιμοποιούνται για την αποκατάσταση της κάκωσης του νεύρου. Η επιλογή της τεχνικής εξαρτάται από τον τύπο του τραυματισμού και από το πόσο χρονικό διάστημα έχει περάσει από τον τραυματισμό.
Επιγραμματικά, κάποιες από τις παρεμβάσεις είναι η επιδιόρθωση του νεύρου, η μεταμόσχευση νεύρου (από μια άλλη περιοχή του σώματος παίρνουν ένα υγιές νεύρο και το κάνουν συρραφή στο κομμένο νεύρο), η μεταφορά νεύρων, οι τενοντομεταθέσεις, κ.ά.
Ανάρρωση και αποκατάσταση
Επειδή η αναγέννηση του νεύρου είναι μια πολύ αργή διαδικασία, ο ρυθμός είναι περίπου 1 mm/ημέρα, η ανάρρωση από κακώσεις του βραχιονίου πλέγματος απαιτεί χρόνο, και τα άτομα μπορεί να μην παρατηρήσουν κάποιο αποτέλεσμα για αρκετούς μήνες. Συνεπώς, η θετική διάθεση και η υποστήριξη από την οικογένεια, το φιλικό περιβάλλον και των επαγγελματιών της υγείας είναι πολύ σημαντικά για την ανάρρωση και την αποκατάσταση.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου ανάρρωσης, οι εργοθεραπευτές μπορούν να διδάξουν στα άτομα πώς να χρησιμοποιούν το άλλο μέλος για την εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων , όπως το φαγητό και η προσωπική υγιεινή.
Η φυσικοθεραπεία επικεντρώνεται σε ειδικές ασκήσεις που αφορούν τον ώμο, τον αγκώνα, τον καρπό και τα δάχτυλα. Επίσης, θα πρέπει να επικεντρώνεται και στην ωμοπλάτη, στον θώρακα (κορμός) και στον αυχένα, που πολλές φορές παραμελούνται. Ο σκοπός των ασκήσεων είναι να παρεμποδιστεί η δυσκαμψία, οι συγκάμψεις, ή η μυϊκή ατροφία, όχι μόνο στο χέρι αλλά και στον κορμό. Ο θεραπευτής μπορεί να συστήσει υποστηρικτικούς νάρθηκες ή αναρτήσεις, οι οποίοι βοηθούν στην υποστήριξη του άκρου και των αρθρώσεων. Η σωστή τοποθέτηση του χεριού κατά τη διάρκεια της μέρας μπορεί να εμποδίσει το οίδημα του προσβεβλημένου άκρου, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε πόνο και αρθρική δυσκαμψία.
Ο πόνος, αν υπάρχει, μπορεί να διαχειριστεί με φάρμακα, θεραπεία και με ειδικά βοηθήματα.
Όταν τραυματίζεται ένα αισθητικό νεύρο, το άτομο θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικό έτσι ώστε να μην κάψει ή κόψει τα δάχτυλά του, αφού δεν υπάρχει αίσθηση στο προσβεβλημένο άκρο. Κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης των νεύρων, ο εγκέφαλος μπορεί να μην ερμηνεύσει τα καινούρια νευρικά ερεθίσματα κατάλληλα και γι’ αυτό μπορεί να χρειάζεται μια διαδικασία αισθητικής επανεκμάθησης, όπως ονομάζεται, για να ομαλοποιήσει τον μυϊκό έλεγχο και την αίσθηση στην άκρα χείρα και τα δάχτυλα.
Μαντά Ευαγγελία
Φυσικοθεραπεύτρια PΤ, MT, Bobath (IBITA) instructor
Αναφορές:
Mukund R. Thatte, Sonali Babhulkar, Amita Hiremath. (2013) Brachial plexus injury in adults: Diagnosis and surgical treatment strategies. Ann Indian Acad Neurol. 16(1): 26–33
2014 American Society for Surgery of the Hand
2015 American Academy of Orthopaedic Surgeons
